Κώττας Φλώρινας: Αποκαλυπτήρια μνημείου του ΔΣΕ

«Ένας αιώνας αγώνας και θυσία, το ΚΚΕ στην πρωτοπορία» ήταν το σύνθημα που δόνησε την ατμόσφαιρα μόλις ο ΓΓ της ΚΕ του ΚΚΕ, Δημήτρης Κουτσούμπας, έκανε τα αποκαλυπτήρια του μνημείου μέσα σε κλίμα συγκίνησης, υπερηφάνειας και αγωνιστικής ανάτασης, με πλήθος μελών, φίλων και οπαδών του ΚΚΕ και της ΚΝΕ από την Κεντρική και Δυτική Μακεδονία να δίνουν μαζικό «παρών».

Χαιρετισμό απηύθυνε ο Θανάσης Χαστάς, μέλος του Γραφείου Περιοχής Δυτικής Μακεδονίας του ΚΚΕ, ενώ την κεντρική ομιλία έκανε ο Θεοδόσης Κωνσταντινίδης, στέλεχος του Κόμματος και μέλος της Επιτροπής Μνημείων και Μουσείων της ΚΕ.

Στην ομιλία του ο Θ. Κωνσταντινίδης ανέφερε τα εξής:

«Σας καλωσορίζουμε στη σημερινή μας εκδήλωση, στα εγκαίνια του ιστορικού μνημείου για τους πεσόντες μαχητές του ΔΣΕ στα γύρω υψώματα από το χωριό Κώττα.

Ο τρίχρονος αγώνας του ΔΣΕ υπήρξε δίκαιος, ηρωικός, μεγαλειώδης και αναγκαίος. Εξέφραζε τα συμφέροντα της συντριπτικής πλειονότητας του πληθυσμού ενάντια στα συμφέροντα των εκμεταλλευτών και καταπιεστών της.

Η αστική κρατική εξουσία γνώρισε τότε το μεγαλύτερο κίνδυνο για την ίδια την ύπαρξή της. Ο αγώνας του ΔΣΕ αποτελεί αναμφισβήτητα την κορυφαία εκδήλωση της ταξικής πάλης στην Ελλάδα κατά τον 20ό αιώνα.

Ο ΔΣΕ αναμετρήθηκε με την εγχώρια αστική τάξη, με το σύνολο των πολιτικών της δυνάμεων και με τις συμμαχικές τους δυνάμεις, τα καπιταλιστικά κράτη της Μ. Βρετανίας και των ΗΠΑ. Δίχως τη στρατιωτική, οικονομική και πολιτική βοήθεια των τελευταίων, η αστική τάξη στην Ελλάδα δε θα μπορούσε να νικήσει.

Αύγουστος 1949. Βρισκόμαστε στην τελευταία φάση του εμφυλίου. Αντίπαλος του ΔΣΕ ο αναδιοργανωμένος από τους Αμερικανούς κυβερνητικός στρατός, που διαδέχτηκαν τους Άγγλους, οι οποίοι από τις αρχές του ‘47 δήλωσαν ότι δεν μπορούν να συνεχίσουν τη στήριξη των κυβερνητικών δυνάμεων στην Ελλάδα. Έτσι αναλαμβάνουν οι ΗΠΑ, με τον Τρούμαν να δηλώνει από το Μάρτη του ‘47 το ενδιαφέρον του για την Ανατολική Μεσόγειο (Δόγμα Τρούμαν).

Ακολουθεί το σχέδιο Μάρσαλ (από το όνομα του τότε υπουργού Οικονομικών) για την περίφημη αμερικανική βοήθεια. Η ακριβοπληρωμένη από τον ελληνικό λαό βοήθεια έως τον Σεπτέμβρη του ’48 κοστολογήθηκε σε 260 εκ. δολάρια, που δόθηκαν με μορφή πολεμικού υλικού (αεροπλάνα, πολεμικά πλοία, πυροβόλα μικρού και μεγάλου βεληνεκούς, όλμοι, μικρά όπλα και άφθονα βλήματα, σφαίρες, πυρομαχικά – μέχρι και 8.650 ημιόνους, κοινώς μουλάρια, μας χρεώσανε). Από την άνοιξη του ’48 ξεκίνησαν οι επιχειρήσεις του κυβερνητικού στρατού με αντικειμενικό στόχο να περικυκλώσουν και να εξοντώσουν τις δυνάμεις του Δημοκρατικού Στρατού στα βόρεια σύνορα (σχέδιο Κορωνίς 14/6 – 21/8 ).

Μέσα από τις διάφορες φάσεις του αγώνα φάνηκε όχι μόνο η ηθική ανωτερότητα των μαχητών/-τριών του ΔΣΕ, αλλά και η υπεροχή στο πεδίο της επιχειρησιακής δράσης και του στρατηγικού σχεδιασμού. Οι επιτελείς του αστικού στρατού και οι μάχιμες μονάδες του απέτυχαν – παρά την αριθμητική υπεροχή τους (1/10) και τη συντριπτική υπεροχή σε πολεμικό υλικό και υπερσύγχρονα για την εποχή μέσα – να πραγματοποιήσουν τους στόχους τους.

Έμεινε στη στρατιωτική ιστορία και διδάχθηκε στις σχολές πολέμου του αστικού στρατού ο ελιγμός των δυνάμεων του ΔΣΕ, δηλαδή η απαγκίστρωσή του από το Γράμμο, ενώ ήταν περικυκλωμένος, και το πέρασμα όλων των δυνάμεών του στο Βίτσι μέσα σε μία νύχτα, τον Αύγουστο του 1948 (21/8).

Θα τους στοιχειώνει για πάντα η επίθεση του ΔΣΕ στο Μάλι Μάδι και το ξεπέταγμα του αστικού στρατού από τις οχυρωμένες θέσεις του, στις 10-12 Σεπτέμβρη του ’48. Τότε που οι φαντάροι πήραν την κατηφόρα, έφτασαν τρέχοντας στην Καστοριά και η φιλεύσπλαχνη κυβέρνηση Σοφούλη έστησε στρατοδικεία για να τους τρομοκρατήσει και να τιμωρήσει όσους εγκατέλειψαν τις θέσεις τους.

Το καλοκαίρι του 1949 ο κυριότερος όγκος των δυνάμεων του ΔΣΕ συμπτύχθηκε στα ορεινά συγκροτήματα της Βόρειας Ελλάδας, στο Γράμμο και το Βίτσι.

Το κυβερνητικό επιτελείο ξεδιπλώνει το σχέδιο Πυρσός σε 3 φάσεις. Συνολικά διέθεσε 150.000 περίπου στρατιώτες και υπεροπλία σε εξοπλισμό (τεθωρακισμένα, αεροπορία, βόμβες Ναπάλμ κ.λπ.), έναντι περίπου 15.000 μαχητών και μαχητριών του ΔΣΕ με περιορισμένα πολεμικά μέσα, που αντιστάθηκαν στη σαρωτική επίθεση των κυβερνητικών.

Η πρώτη φάση του σχεδίου ξετυλίγεται στο Γράμμο, χωρίς ουσιαστικά αποτελέσματα, και από τις 10 Αυγούστου ο κυβερνητικός στρατός εξαπολύει την επίθεση του με 60.000 άντρες στο πολύπαθο Βίτσι, το οποίο υπερασπιζότανε από 8.000 μαχητές και μαχήτριες περίπου. Σκοπός των κυβερνητικών, όπως πάντα, η περικύκλωση και η εξόντωση των δυνάμεων του ΔΣΕ.

Στις 16 Αυγούστου οι δυνάμεις του ΔΣΕ υποχωρούν συντεταγμένα, απαγκιστρώνονται από το Βίτσι και ελίσσονται μέσα από τη χερσόνησο του Πυξού, πληρώνοντας βαρύ φόρο αίματος, μεγάλος αριθμός μαχητών φτάνει στο Γράμμο, όπου έδωσαν την τελευταία μάχη.

Δεδομένης της υπεροχής δυνάμεων του αντίπαλου στρατοπέδου, ήταν κατόρθωμα ότι οι δυνάμεις του ΔΣΕ δεν περικυκλώθηκαν στην περιοχή αυτή. Για άλλη μια φορά τα κυβερνητικά σχέδια για εγκλωβισμό των δυνάμεων του ΔΣΕ απέτυχαν.

Τι γίνεται μετά την υποχώρηση από το Βίτσι. Μαζί με τους μαχητές και τις μαχήτριες ακολουθούν και οι κομματικές και πολιτικές οργανώσεις. Τα χωριά αδειάζουν και μαύρο σκοτάδι καταπλακώνει την περιοχή. Οι νεκροί μαχητές από τα γύρω υψώματα του Κώττα συγκεντρώνονται και ένας αριθμός από αυτούς παραχώνεται στο σημείο που βρισκόμαστε σήμερα, έξω από τον αυλόγυρο της εκκλησίας. Από έρευνα που κάναμε διαπιστώθηκε ότι στα γύρω βουνά πέσανε πάνω από 300 μαχητές και μαχήτριες, τα ονόματα των οποίων αναγράφονται στα μαρμάρινα επιστύλια που έχουμε τοποθετήσει στο χώρο του μνημείου.

Για χρόνια ολόκληρα, λόγω του φόβου και της τρομοκρατίας, αυτός ο τόπος, αυτό το ένοχο μυστικό, δεν ομολογήθηκε από κανέναν. Ώσπου μέσα από τις διαδρομές και την έρευνα που κάναμε ήρθε η στιγμή που κάτοικος του χωριού Κώττα μας δείχνει ένα χωράφι και λέει:

“Να, εδώ είναι θαμμένοι οι αντάρτες”.

Την πρώτη έκπληξη διαδέχεται άλλη. Το χωράφι είναι χωρισμένο απ’ το νεκροταφείο με ένα συρματόπλεγμα. Απ’ τη μια μεριά οι ευλογημένοι από την εκκλησία νεκροί. Κι απ’ έξω ένας ομαδικός τάφος μαχητών του ΔΣΕ, χωρίς τίποτα να δηλώνει την ύπαρξή του. Για χρόνια ήταν ένα ”ξέφραγο αμπέλι”. Μέχρι που τα γελάδια, καθώς περπατούσαν και ξαναπερπατούσαν στη γη, άρχισαν να ξεθάβουν τα κόκκαλα. Κι έτσι χτίστηκε μια μικρή μάντρα να εμποδίζει τα ζώα να μπούνε μέσα. Κι αφέθηκε το θέμα να ξεχαστεί.

Ε, δε θα ξεχαστεί! Δηλώσαμε τότε και το υπογραμμίσαμε στον ιστορικό ταξιδιωτικό οδηγό για το Βίτσι που εκδόθηκε από τη ”Σύγχρονη Εποχή” το 2018. Κρατήσαμε το λόγο μας και είμαστε εδώ να τιμήσουμε τους σταυραετούς του ΔΣΕ. Ως ελάχιστο φόρο τιμής στη θυσία τους, τοποθετήσαμε το εμβληματικό αυτό μνημείο που αναπαριστά το μεγαλείο του αγώνα τους.

Θα προσπαθήσω σε κάπως ελεύθερη απόδοση να μεταφέρω τα λόγια του σ. Αντώνη Μυρωδιά στην Επιτροπή Μνημείων και Μουσείων για να αιτιολογήσει την πρόταση του. Ο σ. Αντώνης είναι ο δημιουργός αυτής της εμβληματικής γλυπτικής σύνθεσης. Συγκεκριμένα: Η πρώτη στήλη στα αριστερά είναι η αναθηματική στήλη με τίτλο ”το λουλούδι που σας στέρησαν” και αναφέρεται στη σημερινή νέα γενιά που αποτίει φόρο τιμής εμπνευσμένη από τον αγώνα του ΔΣΕ. Έχει έντονα συναισθηματικά στοιχεία και αναφέρεται στην ανίερη μαζική ταφή έξω από το επίσημο νεκροταφείο. Ακολουθεί η δεύτερη στήλη που αναφέρεται στον ίδιο το ΔΣΕ. Οι συμπαγείς στήλες υποδηλώνουν τον ηρωικό αγώνα του, τη χωρίς υπαναχωρήσεις και κενά θέση, την ακλόνητη πεποίθηση για το δίκαιο αγώνα. Δηλώνει επίσης την οργάνωση, την αλληλεγγύη και συντροφικότητα, τη συμπαράσταση και συμπαράταξη των μαχητών και μαχητριών. Η τρίτη στήλη αναφέρεται στο ιστορικό αποτύπωμα του ΔΣΕ. Δηλώνει ότι μέσα από το διαρκή αγώνα, τη γνώση και τη δράση εμπνέονται οι επόμενες γενιές. Αντλούν παραδείγματα για τους σημερινούς και αυριανούς αγώνες. Το όλο έργο, όπως μας είπε κάτοικος του χωριού εκφράζοντας το γνήσιο λαϊκό αίσθημα, φωνάζει “Μείναμε όρθιοι και συνεχίζουμε”.

Συνεχίζουμε, συντρόφισσες και σύντροφοι, όπως έκανε το Κόμμα και ο λαός μας εκείνη την περίοδο που δεν ήταν όλα δεδομένα, ούτε βέβαια εύκολα.

Ο αρνητικός συσχετισμός ήταν καθοριστικός αλλά δε μας εμπόδισε να αναμετρηθούμε και να διεκδικήσουμε την τελική νίκη, να παλέψουμε για να αλλάξει ο συσχετισμός των δυνάμεων. Άλλωστε το δίλημμα ήταν φοβερό, την υποταγή ή τα όπλα! Φυσικά διαλέξαμε τα όπλα. Έτσι κι αλλιώς, η σύγκρουση ήταν αναπόφευκτη. Όπως είναι πάντα όταν κρίνεται το ζήτημα της ταξικής εξουσίας.

Κρατάμε το νήμα που μας δένει σφιχτά με τη θυσία τους και προχωράμε – προχωράμε μέχρι το τέλος – που δεν μπορεί να είναι άλλο από την κατάργηση του συστήματος της εκμετάλλευσης και την οικοδόμηση μιας άλλης κοινωνίας της ισότητας, της δικαιοσύνης, της ευημερίας, μιας κοινωνίας κομμουνιστικής.

Θέλουμε να ευχαριστήσουμε τους 18 κατοίκους, ναι καλά ακούσατε, 18 κατοίκους του χωριού που αγκάλιασαν την προσπάθειά μας, βοηθήσανε και ζήσανε μαζί μας όλες τις φάσεις κατασκευής του μνημείου.

Άλλο ένα μεγάλο ευχαριστώ χρωστάμε στην επιχείρηση μαρμάρων Σολομωνίδη για τη διαρκή προσφορά μαρμάρων και σχετικών υλικών στα μουσεία και μνημεία που κατασκευάζει το ΚΚΕ σε όλη τη χώρα και ιδιαίτερα στη Δυτική Μακεδονία.

Ας αφουγκραστούμε τον ποιητή:

”Όχι εμείς το δάκρυ δε θ’ αφήσουμε

να λεκιάσει τον ηρωισμό σου

κι όμως μέσα μας πονά τόσο η καρδιά

κι όσο πιο πολύ πονά

τόσο πιο πολύ μισεί

Θα τολμήσουμε

ό,τι τόλμησες και συ”».

Στεφάνια στο μνημείο κατάθεσαν εκ μέρους της ΚΕ του ΚΚΕ, ο ΓΓ της ΚΕ του Κόμματος, Δημήτρης Κουτσούμπας, εκ μέρους του ΚΣ της ΚΝΕ, η Αναστασία Γεωργιάδου, γραμματέας του ΣΠ Δυτικής Μακεδονίας της ΚΝΕ και εκ μέρους της ΠΕΑΕΑ-ΔΣΕ, ο Γιώργος Στραβού, μέλος της Κεντρικής Διοίκησης.

Στην εκδήλωση παρευρέθηκε πολυμελής αντιπροσωπεία της ΚΕ του ΚΚΕ. Παρόντες ήταν επίσης ο Αντώνης Μυρωδιάς, γλύπτης, δημιουργός του Μνημείου, και ο Αλέξανδρος Σολομωνίδης, εκ μέρους της επιχείρησης μαρμάρων Σολομωνίδη, που έχει κάνει την προσφορά μαρμάρων και σχετικών υλικών στα μουσεία και στα μνημεία που κατασκευάζει το ΚΚΕ σε όλη τη χώρα και ιδιαίτερα στη Δυτική Μακεδονία. Στην εκδήλωση παρευρέθηκε και ο Σήφης Ζαχαριάδης, γιος του Νίκου Ζαχαριάδη, ΓΓ της ΚΕ του ΚΚΕ.