Εκδήλωση μνήμης για τους ηρωικούς νεκρούς των νικηφόρων αντιφασιστικών μαχών του 30ου Συντάγματος του ΕΛΑΣ με την ανατίναξη των γερμανικών αμαξοστοιχιών, που περνούσαν από τα στενά τον Αύγουστο του 1944, διοργάνωσαν και φέτος τα Παραρτήματα ΠΕΑΕΑ – ΔΣΕ Έδεσσας και Γιαννιτσών.
Η εκδήλωση έγινε στα Στενά του Μουχαρέμ Χάνι βόρεια της Έδεσσας, ανάμεσα στα βουνά Καϊμακτσαλάν και Βέρμιο.
Χαιρετισμό στην εκδήλωση απηύθυνε ο Γραμματέας της Τομεακής Επιτροπής Πέλλας του ΚΚΕ Μιχάλης Καλαϊτζής επισημαίνοντας τη μεγάλη συμβολή των αγωνιστών της Εθνικής Αντίστασης, αλλά και την ανάγκη της αγωνιστικής παρουσίας των Απογόνων & Φίλων της στο σήμερα της αντιλαϊκής πολιτικής για τους εργαζόμενους και το λαό μας».
Κεντρικός ομιλητής της εκδήλωσης ήταν ο εκπρόσωπος των Παραρτημάτων Έδεσσας & Γιαννιτσών της ΠΕΑΕΑ-ΔΣΕ Αλέκος Ουγγρίνος, ο οποίος, στην ομιλία του μεταξύ άλλων για το ιστορικό των γεγονότων τόνισε:
«Ερχόμαστε σήμερα, στα 81 χρόνια των Μαχών, να τιμήσουμε αγωνιστικά τη μνήμη των ηρωικών νεκρών του 30ου & των άλλων Συνταγμάτων του ΕΛΑΣ, που έπεσαν εδώ στα Στενά του Μουχαρέμ – Χάνι.
Οι σημαντικότερες μάχες και οι επιθέσεις των μαχητών του ΕΛΑΣ δόθηκαν στις 3 προς 4 Αυγούστου με 60 νεκρούς & 2 αιχμαλώτους Γερμανούς και στις 6 Αυγούστου του 1944 με επιθέσεις σε φάλαγγες αυτοκινήτων & γερμανικές αμαξοστοιχίες με εφόδια για τις δυνάμεις Κατοχής, κύρια από τις δυνάμεις του 30ου Συντάγματος του ΕΛΑΣ με έδρα το βουνό Πάϊκο βόρεια των Γιαννιτσών & του 16ου Συντάγματος με έδρα το Βέρμιο.
Το 30ο Σύνταγμα έφτασε να έχει δύναμη μόνιμων μαχητών στους 2.500 άνδρες και ενίσχυση από τον Εφεδρικό ΕΛΑΣ των χωριών του κάμπου της Πέλλας με 3.500 άνδρες. Ανάμεσα στους μαχητές του είχε προσχωρήσει και μια διμοιρία Γερμανών αντιφασιστών από το φρουραρχείο Γιαννιτσών.
Ίσως η σημαντικότερη μάχη νά’ ναι αυτή τα χαράματα στις 6 Αυγούστου του 1944 με την επίθεση σε γερμανική αμαξοστοιχία που εκτελούσε το δρομολόγιο Φλώρινας – Θεσσαλονίκης με 28 βαγόνια και 2 μηχανές , που είχε σαν αποτέλεσμα 130 νεκρούς και 158 αιχμαλώτους Ιταλούς & Γερμανούς. Η μάχη ήταν πολύ σκληρή. Οι δυνάμεις των Γερμανών εισβολέων στην αμαξοστοιχία πολλαπλάσιες & ισχυρές. Υποχώρησαν όμως μπροστά στην ηρωική επίθεση των Ελασιτών και παραδόθηκαν. Η αμαξοστοιχία με πολεμικά εφόδια και – κύρια – με υγειονομικό υλικό απαραίτητο για τον αντιστασιακό αγώνα, καταλήφθηκε.
Συνολικά στις μάχες του Μουχαρέμ – Χάνι οι δυνάμεις του ΕΛΑΣ εξουδετέρωσαν 640 γερμανο-ιταλούς φασίστες εισβολείς και ντόπιους συνεργάτες αυτών, εκατοντάδες ήταν οι τραυματίες και πάνω από 270 οι αιχμάλωτοι.
Το τίμημα για τους ένδοξους μαχητές του ΕΛΑΣ ήταν ο ηρωικός χαμός 18 παλικαριών του, που σήμερα ήρθαμε να τιμήσουμε και τα ονόματά τους είναι χαραγμένα πρώτα-πρώτα στην ιστορική μνήμη όλων μας και βέβαια στο απέριττο μνημείο της ΠΕΑΕΑ-ΔΣΕ εδώ στα Στενά του Μουχαρέμ – Χάνι. Ανάμεσά τους και ο ελληνοεβραίος έφεδρος ανθυπολοχαγός του ΕΛΑΣ Μάρκος Αλμπέρτο Καρασσό.
Έλαβαν μέρος τα παρακάτω 3 Τάγματα του ΕΛΑΣ: Το 2ο Τάγμα του 30ου Συντάγματος με Διοικητή τον Καπετάν – Κατσώνη, το 1ο Τάγμα του 16ου Συντάγματος με Διοικητή τον Καπετάν – Μαύρο και το 3ο Τάγμα του 53ου Συντάγματος με Διοικητή τον Σεραφείμ Καρασάββα. Στην επιχείρηση πήρε επίσης μέρος και ο Διοικητής της 10ης Μεραρχίας του ΕΛΑΣ Καπετάν-Πέτρος, που έδωσε και το σύνθημα έναρξης της επίθεσης με τη ρίψη 3 φωτοβολίδων.
Αναμεσά τους ξεχωριστή η συμβολή και της ομάδας του Κόμματος στην περιοχή, με επικεφαλής τον Γιώργο Μουστάκη, στέλεχος του ΚΚΕ. Στην ομάδα αυτή σημαντική η παρουσία της ηρωίδας της Αντίστασης Ειρήνης Γκίνη από τα γειτονικό Ροσίλοβο, τα σημερινά Ξανθόγεια. Η ανταμοιβή τους από το ελληνικό αστικό κράτος, η παραπομπή της ομάδας στο Έκτακτο Στρατοδικείο των Γιαννιτσών και η εκτέλεσή τους. Έμεινε στην πλούσια αντιστασιακή ιστορία του λαού μας η Ειρήνη Γκίνη σαν η πρώτη γυναίκα εκτελεσμένη από τον Ελληνικό στρατό, που σύμφωνα με το επίσημο δελτίο τύπου του Υπουργείου Δημόσιας Τάξης: “πηγαίνοντας στον τόπο της εκτέλεσης στα νεκροταφεία των Γιαννιτσών τα χαράματα της 26ης Ιούλη του 1946 έψαλε τον Ύμνο της Γ’ Διεθνούς και ζητοκραύγαζε υπέρ του ΚΚΕ”».
Απαγγελίες ποιημάτων και αντάρτικα τραγούδια
Η εκδήλωση εμπλουτίστηκε με απαγγελίες ποιημάτων από νεολαίους και με αντάρτικα & αγωνιστικά τραγούδια από τους Μαραντίδη Κώστα και Σαπουνά Βαγγέλη.
Στο χώρο υπήρχε Έκθεση Φωτογραφιών από τους αντιστασιακούς αγώνες του Λαού μας.
Στην εκδήλωση συμμετείχαν συγγενείς των ηρωικών νεκρών, απόγονοι και φίλοι της Εθνικής Αντίστασης από διάφορες περιοχές. Την εκδήλωση τίμησαν με τη παρουσία τους το Μέλος τοου Γραφείου Περιοχής Κεντρικής Μακεδονίας του ΚΚΕ & Δημοτικός Σύμβουλος του Δήμου Θεσσαλονίκης με τη «Λαϊκή Συσπείρωση» Τομπουλίδης Βασίλης, πολυμελής Αντιπροσωπεία της Τομεακής Επιτροπής Πέλλας του ΚΚΕ με επικεφαλής τον Γραμματέα της Καλαϊτζή Μιχάλη, ο δημοτικός σύμβουλος εκλεγμένος με τη «Λαϊκή Συσπείρωση» στο Δήμο Σκύδρας Γιάννης Σουμελίδης, Αντιπροσωπεία του Παραρτήματος Νάουσας της ΠΕΑΕΑ-ΔΣΕ.
